Του Γιώργου Σκλαβούνου. 7/1/2013
Ενώ η κρίση χρέους φέρεται να εμφανίστηκε ως κεραυνός εν αιθρία στα 2010, κάποιοι, είχαν έγκαιρα κρούσει τους «κώδωνες του κινδύνου» με τον πλέον επίσημο, σοβαρό, οργανωμένο και μεθοδικό τρόπο, από το 1988.
Από τότε με επιστημονικό διήμερο στις 22-23 Ιανουαρίου, το Οικονομικό Επιμελητήριο της Ελλάδος είχε προειδοποιήσει για τους επερχόμενους κινδύνους.
Τα εκδοθέντα πραχτικά του διημέρου(Οικονομικό Επιμελητήριο της Ελλάδος 1989) παραμένουν αψευδείς μάρτυρες των όσων έγκαιρα κατετέθησαν σε αυτό. Απόψεων που μέχρι και σήμερα διατηρούν την....
επικαιρότητα τους.
Είχα την τιμή να είμαι ο εισηγητής της πρότασης για την διοργάνωση του διημέρου, να ηγηθώ της οργανωτικής επιτροπής, να προεδρεύσω στην πρώτη συνεδρίαση και να παρουσιάσω στην ολομέλεια τα συμπεράσματα της πρώτης ημέρας.
Οι συμμετέχοντες στο διήμερο εκπροσωπούσαν ολόκληρο το φάσμα ρευμάτων στην οικονομική επιστήμη αλλά και στην πολιτική οικονομία. Ενδεικτικά παραθέτω μερικά ονόματα. Άγγελος Αγγελόπουλος, Παναγιώτης Ρουμελιώτης, (τότε υπουργός Εθνικής Οικονομίας), Γεράσιμος Αρσένης, Αδαμάντιος Πεπελάσης, Γιάννης Σαμαράς, Γιάννης Δραγασάκης, Στέργιος Μπαμπανάσης, Γρηγόρης Γιάνναρος, Δημήτρης Σιούφας,
Εκ μέρους της ΓΕ.Σ.Ε.Ε. συμμετείχε στο διήμερο ο Κερκυραίος οικονομολόγος κ. Ντάντης Δουκάκης και εκ μέρους του ΣΕΒ ο οικονομολόγος κ. Γεώργιος Βλάχος.
Από τα συμπεράσματα και ανθολογώντας τις εισηγήσεις του διημέρου παραθέτω τα κατά τη γνώμη μου σημαντικότερα
Οι δανειζόμενες χώρες δεν διασφαλίζουν την δυνατότητα ελεύθερης και αναπτυξιακής αξιοποίησης του εξωτερικού δανεισμού.
Συνήθως ο δανειστής υπαγορεύει τους όρους και τις κατευθύνσεις αξιοποίησης του των δανείων στους δανειζόμενους
Ως προς την αντιμετώπιση του προβλήματος των υπερχρεωμένων χωρών υποστηρίχθηκε ότι.
H αναδιαπραγμάτευση του χρέους δεν αποτελεί σπάνιο είδος στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις.
Μεταξύ των ετών 1956-1978 έκαναν αναδιαπραγμάτευση 9 χώρες χρέους 5 δις δολ..
1978-1982 15 χώρες 9 δις δολ
1982-1983 15 χώρες 90 δις δολ
(Κατά την περίοδο 1980 -2000, 50 χώρες προχωρησαν σε αναδιάρθρωση χρέους)
Από τότε είχε επισημανθεί ότι
Στην παγκόσμια οικονομία δεν διασφαλίζονται κίνητρα για παραγωγικές επενδύσεις. Οι επενδυτές προτιμούν να επενδύουν σε έντοκα γραμμάτια και το χρηματιστήριο, φαινόμενο που ισχύει και στην Ελλάδα.
Υπάρχει ανάγκη ενός παγκοσμίου σχεδίου στήριξης των υποανάπτυκτων και αναπτυσσομένων χωρών για την αντιμετώπιση του εξωτερικού χρέους με διακανονισμό που θα περιλαμβάνει:
Μια περίοδο αναστολής πληρωμών τοκοχρεολυσίων.
Επιμήκυνσης περιόδου αποπληρωμής.
Αναπροσαρμογή των επιτοκίων.
Αξίζει να επισημανθεί ότι «το εξωτερικό χρέος δεν άφησε άθικτες τις χώρες του (τότε) υπαρκτού σοσιαλισμού. Το συνολικό καθαρό χρέος των 7 χωρών της Ανατολικής Ευρώπης από 80 δις δολάρια το 1981 έφθασε τα 98 δις δολάρια το 1987. Το ακαθάριστο χρέος ήταν 127 δις δολάρια. Στο χρέος των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης δεν περιλαμβάνεται το χρέος της Γιουγκοσλαβίας.
Για την αντιμετώπιση του Ελληνικού εξωτερικού χρέους.
Με δεδομένο ότι η εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους είχε από τότε καταστεί αδύνατη χωρίς νέο δανεισμό και ότι ελάχιστο ποσοστό των νέων δανείων κατευθυνότανε στην ανάπτυξη, η κρίση του χρέους, ως κρίση ανάπτυξης, ως κρίση αναπτυξιακού μοντέλου, ήταν πασιφανής, απόλυτα διαπιστωμένη και διατυπωμένη από το 1988.
Από τότε αποσαφηνίζεται ότι:
«Τα ελλείμματα του Δημοσίου είναι αποτέλεσμα του χρέους και όχι η αιτία του».
Υπάρχουν διαφόρων ειδών και στοχεύσεων διαπραγματεύσεις του χρέους.
Υπάρχει η διαπραγμάτευση που καθιστά ευκολότερη την εξόφληση του χρέους, που διευκολύνει τη χώρα χρεώστη να αποπληρώσει.
Υπάρχει η διαπραγμάτευση που στοχεύει στην απεξάρτηση από την ανάγκη του συνεχούς δανεισμού.
Κατά συνέπεια, επισημαίνεται, ότι η κύρια στόχευση μιας αποτελεσματικής αντιμετώπισης, μείωσης του χρέους, πρέπει να είναι η μεθοδική, συστηματική διαδικασία ποιοτικής και ποσοτικής ανάπτυξης της οικονομίας και όχι ο περιορισμός της προσπάθειας στη μείωση των δημοσίων δαπανών και στη αύξηση των εσόδων.
Αν, αντί αυτής της λογική, επικρατήσει η αντίληψη ενός λογιστικά ισοσκελισμένου προϋπολογισμού, χωρίς τις απαιτουμενες ριζικές δομικές αλλαγές, με στόχευση την ανάπτυξη, τότε δεν θα υπάρξει διέξοδος από το αδιέξοδο και δεν θα πρέπει να αποκλείεται η προοπτική της πτώχευσης.
Οι δυσκολίες της χώρας να αντιμετωπίσει το δυσβάστακτο εξωτερικό της χρέος, που είχαν επισημανθεί από τον διεθνή οικονομικό τύπο, από το 1986 (Εuromoney, Τεύχος Σεπτεμβρίου 1986) αναδεικνύονται στο διήμερο με την προβολή των υπαρκτών κινδύνων να «επιβληθούν στο μέλλον επαχθείς όροι δανεισμού και περιορισμοί στις οικονομικές μας επιλογές.»
Οι ρυθμοί αύξησης του χρέους, οι ρυθμοί μείωσης των επενδύσεων στον ιδιωτικό τομέα, η εντεινόμενη αποβιομηχάνιση, η συνεχιζόμενη ραγδαία αύξηση των εισαγωγών με σταθερές ή μειούμενες τις εξαγωγές η καλπάζουσα απορρόφηση πόρων νέων δανείων για την εξυπηρέτηση των παλαιών δανείων, μεταξύ άλλων, απεδείκνυαν από το 1988, όπως καταγράφηκε στο διήμερο, ότι η Ελληνική οικονομία βρισκόταν ήδη σε φαύλο κύκλο με καταστροφικές για την ίδια και το βιοτικό επίπεδο του λαού μας προοπτικές.
Από τότε ξεκαθαρίστηκε ότι το πρόβλημα δεν ήταν απλά ο δανεισμός από το εξωτερικό αλλά το που διοχετεύεται και πόσο αποδίδει αυτός ο δανεισμός.
Το πρόβλημα δεν ήταν αυτό καθαυτό το χρέος αλλά η αναπτυξιακή ή μη, αξιοποίηση του στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.
Από τότε κατέστη σαφές ότι το ζητούμενο δεν ήταν απλά οι επενδύσεις, αλλά εκείνες οι επενδύσεις που θα βελτίωναν την παραγωγικότητα τόσο του ελληνικού κεφαλαίου, όσο και της ελληνικής εργασίας. Με άλλα λόγια ότι μας χρειάζονταν (και μας χρειάζονται) επενδύσεις που βελτιώνουν τη θέση της χώρας στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας. Χρειάζονται ξένες επενδύσεις αλλά με σαφείς τους όρους του αμοιβαίου συμφέροντος.
Η αξιοποίηση της θέσης της χώρας και ο συνδυασμός των διαπραγματεύσεων για τις αμερικάνικες βάσεις, με ενδεχόμενη διαπραγμάτευση για το χρέος, συζητήθηκε χωρίς ευρύτερη αποδοχή.
Αντίθετα η απαίτηση των χρεών του Γερμανικού κράτους προς το ελληνικό δημόσιο προερχόμενες από τα Γερμανικά δάνεια της κατοχικής περιόδου, θέμα που εμπεριστατωμένα παρουσίασε ο κ. Αγγελόπουλος συνάντησε καθολική αποδοχή.
Αν τα οικονομικά μας πανεπιστήμια έδιναν λίγο χρόνο και στην πορεία της εθνικής οικονομίας, αν είχαν καθιερώσει έναν ανοιχτό δημιουργικό διάλογο με τις παραγωγικές δυνάμεις με την οργανωμένη κοινωνία, αν λειτουργούσαν ως σύμβουλοι της κοινωνίας, αν αγωνίζονταν να καθιερώσουν στην πράξη αυτό το δικαίωμα, ίσως τότε τα περιθώρια της πανταχωθεν ανεξέλεγκτης πολιτικής ηγεσίας για αυθαιρεσία να ήταν περιορισμένα. Τότε ο πολιτικός λόγος θα ήταν αναγκαστικά επιστημονικά τεκμηριωμένος και η πραγματική κατάσταση της οικονομίας κοινό κτήμα και όχι εμπορεύσιμο μυστικό για λίγους.
Χωρίς να επιθυμώ την μεταφορά των εγκληματικών ευθυνών του πολιτικού συστήματος, στην επιστημονική κοινότητα, επισημαίνω ότι αν η επιστημονική κοινότητα διατηρούσε μια δημιουργικά κριτική αυτονομία από την πολιτική ηγεσία και την κομματοκρατία, πολλά δεινά θα είχαν αποφευχθεί.
