Παρασκευή 9 Μαρτίου 2012

Η Κέρκυρα, το Ειδικό Αναπτυξιακό και η ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί

Της Α. Γκερέκου
Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε συζητήσει δημόσια όλοι μαζί, τα βασικά αναπτυξιακά προβλήματα της Κέρκυρας. Για αρκετό διάστημα το νησί γνώρισε μια τουριστική ανάπτυξη αυτοτροφοδοτούμενη σε τέτοιο βαθμό που να οδηγήσει ένα μεγάλο μέρος των εμπλεκομένων φορέων στο συμπέρασμα πως η ενίσχυση του τουρισμού με δημόσια φροντίδα είναι κατά κάποιο τρόπο περιττή. Τις συνέπειες...
ακριβώς αυτής της νοοτροπίας τόσο σε κεντρικό όσο και αυτοδιοικητικά επίπεδο βιώνει σήμερα η Κέρκυρα ως τουριστικός προορισμός. Η τουριστική δραστηριότητα έχει οδηγήσει αρκετές περιοχές σε τέτοια υπέρβαση της αντοχής του συστήματος με συνακόλουθες δυσμενείς επιπτώσεις τόσο για το φυσικό όσο και για το ανθρωπογενές περιβάλλον.
Απέναντι σε τέτοιου είδους προβλήματα η οργανωμένη πολιτεία έχει δώσει κατά βάση δυο απαντήσεις. Η πρώτη είναι τα συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα. Μολονότι η συνεισφορά τους στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας μας είναι τεράστια, η ιεράρχηση και η κατανομή των πόρων σε τομεακά και περιφερειακά προγράμματα, ο ανταγωνιστικός τους χαρακτήρας, δημιουργεί συχνά μια αποσπασματικότητα στον σχεδιασμό, με αποτέλεσμα να διαφεύγει η «μεγάλη εικόνα», δηλαδή τα ιδιαίτερα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά, τα πλεονεκτήματα και οι αδυναμίες μιας συγκεκριμένης περιοχής.
Το κενό αυτό έρχονται να καλύψουν τα τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα. Έως σήμερα, τα ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα ήταν λέξη άγνωστη για την Κέρκυρα και τα Ιόνια Νησιά. Όχι όμως και για την υπόλοιπη Ελλάδα. Από το 1995 έως σήμερα έχουν εγκριθεί περισσότερα από 19 ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα σε μια συγκεκριμένη περιοχή παρέμβασης. Το εδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα για την Κέρκυρα δεν είναι ασφαλώς το πρώτο. Η καινοτομία του αφορά αποκλειστικά το περιεχόμενο του, που δεν είναι άλλο από τον Τουρισμό. Η αποτελεσματικότητα τους δε, είναι συνάρτηση αφενός της ετοιμότητας των μηχανισμών της τοπικής αυτοδιοίκησης ως προς τα ώριμα έργα αφετέρου της στενής συνεργασίας με την κεντρική εξουσία όπως αυτή ορίζεται από το σύστημα διοίκησης. Η Κρήτη για παράδειγμα, όπως φαίνεται από τον πινάκα που ακολουθεί, έχει καταφέρει μέσα σε δυο χρόνια να χρηματοδοτήσει τους ορεινούς της όγκους με έργα ύψους 60 εκ. ευρώ.
Η ιδρυτική πράξη όλων των ειδικών αναπτυξιακών προγραμμάτων είναι η υπογραφή του συστήματος διοίκησης. Η υπουργική απόφαση που τα εμπεριέχει, εγκρίνει στην ουσία μια μελέτη η οποία τεκμηριώνει αφενός την αναγκαιότητα της παρέμβασης αφετέρου τη μορφή των δράσεων και το ύψος του συνολικού προϋπολογισμού. Ως προς αυτό το τελευταίο σημείο εκφραστήκαν ορισμένες επιφυλάξεις άλλες καλόπιστες άλλες εμφανώς με μια τάση απαξίωσης ενόψει υποτίθεται των επερχομένων εκλογών: «είναι διασφαλισμένα τα χρήματα»;
Να απαντήσουμε αρχικά ότι το σύνολο των παρεμβάσεων χρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ). Κάθε χρόνο με τη έγκριση του προϋπολογισμού του κράτους εγκρίνεται και το συνολικό κονδύλι του ΠΔΕ, την αποκλειστική ευθύνη για τη διαχείριση του όποιου έχει ο εκάστοτε Υπουργός Περιφερειακής Ανάπτυξης. Αυτός αποφασίζει για το πώς θα κατανεμηθεί το ποσό. Στην έγκριση λοιπόν των έργων δεν έχει λόγο το Υπουργείο Οικονομικών (ισχυρισμό που προέβαλλε τόσο ο πρώην Νομάρχης κ. Σ. Πουλημένος όσο και ο Βουλευτής της ΝΔ κ. Δένδιας), παρά μόνο στην κοινοποίηση της έγκρισης προς το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους που θα εκταμιεύσει το ποσό. Αυτό είναι το νόημα και της διατύπωσης ότι το πρόγραμμα «δεν προκαλεί δαπάνη εις βάρος του κρατικού προϋπολογισμού» στην οποία αναφέρεται ο κ. Φόρτες. Έμπειρος αυτοδιοικητικός ο ίδιος, γνωρίζει ότι η διαδικασία αυτή ακολουθείται τόσο για τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα όσο και τους τακτικούς προϋπολογισμούς όλων των δημόσιων οργανισμών και των ΟΤΑ.
Πρέπει να γίνει επίσης ξεκάθαρο ότι τα 45 εκατομμύρια ευρώ δεν αφορούν τους τακτικούς προϋπολογισμούς των δικαιούχων, δηλαδή των Δήμων Κέρκυρας, Παξών και της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων. Αντίθετα, χρηματοδοτούνται από τον κεντρικό προϋπολογισμό του Υπουργείου Περιφερειακής Ανάπτυξης μέσω ειδικής για το πρόγραμμα Συλλογική Απόφαση Έργων (ΣΑΕ). Επομένως, δεν έχει κανένα απολύτως νόημα να συγκρίνουμε τους τακτικούς προϋπολογισμούς των δικαιούχων με τον προϋπολογισμό του προγράμματος. Το κονδύλι αυτό αποτελεί μια επιπλέον ενίσχυση των τακτικών τους πόρων με σκοπό να δώσει μια αναπτυξιακή ώθηση προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, στην περίπτωση μας, τον κερκυραϊκό τουρισμό.
Σε πρόσφατο άρθρο του ο πρώην Νομάρχης κ. Στέφανος Πουλημένος έθεσε ορισμένα επί της ουσίας ερωτήματα σχετικά με τη λειτουργία του προγράμματος. Μολονότι αρκετά από αυτά απαντώνται από την υπουργική απόφαση για το σύστημα διοίκησης του προγράμματος αξίζει να τα επαναλάβουμε.
Άνοιγμα του προγράμματος: Η πρώτη συνεδρίαση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα είχε ακριβώς αυτό τον χαρακτήρα. «Έγκριση του κανονισμού λειτουργίας του προγράμματος, έγκριση του υποδείγματος του τεχνικού δελτίου για τη σύνταξη και υποβολή πρότασης ένταξης έργων και μελετών στο ΠΔΕ ( άρθρο 3 του συστήματος διοίκησης).
Κριτήρια επιλεξιμότητας και αξιολόγησης των προτάσεων: Όλα τα κριτήρια και οι προϋποθέσεις για την ένταξη ενός έργου περιγράφονται στη μελέτη στην οποία στηρίχτηκε η έγκριση του προγράμματος (κεφ 4) αλλα και στην υπουργική απόφαση (άρθρο 2,4,6 του συστήματος διοίκησης του προγράμματος).
Διαθέσιμο ύψος του φετινού προϋπολογισμού, ανώτερος και κατώτερος προϋπολογισμός των επιλεγμένων δράσεων. Είναι προφανές πως το διαθέσιμο ύψος των προτάσεων συναρτάται άμεσα από τον αριθμό, το βαθμό ωριμότητας, και το συνολικό προϋπολογισμό των προτεινόμενων δράσεων από τους δικαιούχους. Για αυτό και είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην επομένη σύσκεψη να «κατέβουν» ώριμα έργα. Όσο αφόρα τον ανώτερο και κατώτερο προϋπολογισμό των δράσεων, ο πρώτος περιγράφεται στη μελέτη για την τουριστική ανάπτυξη της Κέρκυρας (κεφ.3). Δεν υπάρχει πρόβλεψη για κατώτερο προϋπολογισμό δράσεων.
Στην πρώτη συνεδρίαση για το ειδικό αναπτυξιακό, τόσο ο Υφυπουργός κ. Μωραΐτης όσο και οι υπηρεσιακοί παράγοντες τόνισαν την αναγκαιότητα να διδαχθούμε από την εμπειρία
των προηγούμενων αναπτυξιακών προγραμμάτων. Μια λανθασμένη πολιτική στρατηγική των προηγούμενων προγραμμάτων ήταν η ένταξη σε αυτά έργων που θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να παραμένουν αδιάθετα μεγάλα ποσά ευρωπαϊκών κονδυλίων. Είναι προφανές πως τέτοια λάθη θα πρέπει αυτή τη φορά να αποφευχθούν. Η προσπάθεια μας θα πρέπει να επικεντρωθεί σε εκείνες τις απαραίτητες δράσεις που θα «κάνουν τη διαφορά» στο τουριστικό μας προϊόν και για τις οποίες τα ευρωπαϊκά προγράμματα, είτε δεν διαθέτουν τους ανάλογους πόρους είτε δεν τις θεωρούν επιλέξιμες δαπάνες. Το ίδιο ισχύει και για τα «μισοτελειωμένα’ έργα. Δεν διαφωνεί πραγματικά κάνεις με το να μπει στο πρόγραμμα το βιολογικό της Λευκίμμης ή του Σιδαρίου, η ο προσήνεμος μόλος για τα κρουαζιερόπλοια. Τα έργα αυτά ωστόσο η πολιτεία είναι ούτος ή άλλως «αναγκασμένη» να τα χρηματοδοτήσει, επειδή η απένταρη τους συνεπάγεται επιστροφή ευρωπαϊκών κονδυλίων.
Ειπώθηκαν πολλά για το ειδικό αναπτυξιακό και τα αρνητικά αποτελέσματα που ενδεχομένως θα επιφέρει στην περιφερειακή ανάπτυξη των Ιόνιων Νήσων ως ενιαίο σύνολο. Μια σοβαρή συζήτηση για την περιφερειακή ανάπτυξη οφείλει να ξεκίνα πάντοτε από την εμπεριστατωμένη περιγραφή των αδυναμιών, των πλεονεκτημάτων και των απειλών των υποσυνόλων που την απαρτίζουν. Και αυτές οι παράμετροι δεν είναι ίδιες για όλα τα Ιόνια Νησιά. Δεν είναι ίδιο το μοντέλο ανάπτυξης της Κερκύρας με αυτές των υπολοίπων νησιών. Δεν είναι καν ίδιο με εκείνο των Παξών. Στην Κέρκυρα έχουμε να κάνουμε με μια ανεπτυγμένη, στα όρια του κορεσμού, φθίνουσα τουριστική οικονομία, στην άλλη περίπτωση με αναπτυσσόμενες τουριστικές οικονομίες στα πρώτα τους βήματα. Σε ένα βαθμό τα υπόλοιπα νησιά θα πρέπει να προβάλλουν στο τουριστικό προϊόν της Κέρκυρας το δικό τους μελλοντικό προϊόν, ώστε να αποφύγουν τα δικά μας λάθη, κυρίως σε επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και άναρχου σχεδιασμού. Αυτά τα λάθη είναι που φιλοδόξει να καλύψει εν μέρει το ειδικό αναπτυξιακό.
Όσοι στοιχειωδώς παρακολουθούν την πολιτική μου δραστηριότητα, γνωρίζουν ότι η έγκριση ενός τέτοιου προγράμματος αποτελεί συστηματική προσπάθεια τουλάχιστον δυο χρόνων. Ανεξάρτητα από την έκβαση των επόμενων εκλογών το πρόγραμμα αυτό είναι πια μια πραγματικότητα. Με την υπογραφή του Ειδικού Αναπτυξιακού Προγράμματος η Κέρκυρα έχει για πρώτη φορά στα χέρια της όχι ένα αόριστο «ευχολόγιο» με ασαφείς αναφορές και θολούς στόχους, αλλά μια απολύτως οργανωμένη πρόταση, με σαφείς δράσεις, μετρήσιμους στόχους και συγκεκριμένη χρηματοδότηση. Κατά τη γνώμη μου είναι η «ευκαιρία» που δεν πρέπει να χαθεί. Είναι η ευκαιρία που έχουμε να επαναπροσδιορίσουμε το τουριστικό προϊόν της Κέρκυρας, ανανεώνοντας τις υποδομές και αναζωογονώντας την τουριστική επιχειρηματικότητα του νησιού. Αν το «αφήσουμε» θα μας «αφήσει». Και θα είναι πραγματικά κρίμα.







    ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΣΑΕ
 ΑΡΧΙΚΟ      ΥΨΟΣ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ
       Π/Υ
ΕΝΤΑΓΜΕΝΩΝ       ΕΡΓΩΝ
         ΔΙΑΡΚΕΙΑ
ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟ
Ε031
         
 96,73
Έναρξη 1995
ΕΙΔ. ΠΡΟΓΡ. ΘΡΑΚΗΣ
Ε,Μ,056
            
  47,35
Έναρξη 1997
Ε.Α.Π.Ν.ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ
Ε,Μ, 306
           42,2
47,47
Έναρξη 2005
ΠΕΡ.ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Ε 205
      
133,2
Έναρξη 2007
ΑΙΓΙΑΛΕΙΑ-ΦΩΚΙΔΑ
Ε,Μ 009

65,38
Έναρξη 1998
ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΓΚΟΙ ΦΩΚΙΔΑΣ
Ε 409
       120,00
44,94
Έναρξη 2008
ΚΟΝΙΤΣΑΣ
Ε,Μ, 018
   
47,43
Έναρξη 1997
ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
Ε,Μ 035

30,96
Έναρξη 2000
Ν.Α. ΦΘΟΙΩΤΙΔΑΣ
Ε,Μ, 540
        40,00
34,81
Έναρξη 2005
ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΓΚΟΙ ΠΙΝΔΟΥ
Ε,Μ 440
            100
166,23
Έναρξη 2005
ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΣ
Ε,Μ 640
         80,0

Έναρξη 2012
ΟΡΟΣ ΒΕΡΜΙΟ
Ε,Μ 40,41
         40,41

Έναρξη 2012
ΔΥΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ
Ε,Μ 740
           100,00


ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ




ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ
ΕΠ 766
           150,00
128,63
Έναρξη 2009
ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΓΚΟΙ ΚΡΗΤΗΣ
ΕΠ 402
        120,00
59,57
Έναρξη 2010
ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
ΕΠ767
            250,00
24,49
Έναρξη 2010
ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
ΕΠ 488
            63,00


ΟΡΟΣΕΙΡΑ ΡΟΔΟΠΗΣ
ΕΠ731
            40,00