Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Στρασβούργο και Κελ, μία πρώτη αποτίμηση
(Άρθρο του Αρχιπλοιάρχου ε.α. Στεφάνου Σωτ. Γκίκα, πρ. Εκπροσώπου Τύπου Υπουργείου Εθνικής Αμύνης και Πολιτευτή ΝΔ Κερκύρας)
Κάθε δύο περίπου χρόνια λαμβάνει χώρα σε κάποιο κράτος μέλος η Σύνοδος Κορυφής της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, όπου οι Αρχηγοί Κρατών και Κυβερνήσεων των χωρών μελών, αποφασίζουν για μια σειρά από επίκαιρα ζητήματα που απασχολούν την Συμμαχία και επικυρώνουν κείμενα με θεσμικό χαρακτήρα όπως επί παραδείγματι η Στρατηγική του ΝΑΤΟ. Έτσι και φέτος, πριν από λίγες εβδομάδες, διεξήχθη στις 3 και 4 Απριλίου 2009, στην Γαλλική πόλη του Στρασβούργου και στην όμορη Γερμανική πόλη Κέλ η πολυαναμενόμενη Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ. Πολυαναμενόμενη δε, όχι τόσο για τα θέματα της Ημερήσιας Διάταξης, όσο για την πρώτη εμφάνιση του νέου πλανητάρχη Μπαράκ Ομπάμα. Η επιλογή της τοποθεσίας είχε την ιδιαίτερη σημασία της, αφού Γαλλία και Γερμανία, οι πάλαι ποτέ εχθροί, σήμερα αποτελούν την ραχοκοκαλιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και φανατικοί υποστηρικτές του αυτόνομου ρόλου της. Από Ελληνικής πλευράς πέραν του Πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή, συμμετείχαν και οι Υπουργοί Εξωτερικών και Εθνικής Άμυνας κα Ντόρα Μπακογιάννη και Ευάγγελος Μεϊμαράκης.
Στη Σύνοδο, που συνέπεσε με την επέτειο των εξήντα χρόνων από την ίδρυση του ΝΑΤΟ, έγιναν και τυπικά, πλήρη μέλη της Συμμαχίας η Αλβανία και η Κροατία, κάνοντας τους Συμμάχους 28 από 12 που υπέγραψαν την ιδρυτική Συμφωνία της Ουάσιγκτον το 1949. Τότε βέβαια, υπήρχε η απειλή της κραταιάς Σοβιετικής Ένωσης και των δορυφόρων κρατών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, η στρατηγική του ΝΑΤΟ ήταν γνωστή και δεδομένη - η στρατηγική της αποτροπής - το πεδίο επίσης γνωστό, αυτό του ψυχρού πολέμου και οι δομές της Συμμαχίας ήταν συγκεκριμένες και προσανατολισμένες προς Ανατολάς, ώστε να εμποδίζουν την κάθε επεκτατική κίνηση της Σοβιετικής Ένωσης. Τώρα όμως ο ρόλος του ΝΑΤΟ στην παγκόσμια σκηνή έχει αλλάξει και αρκετά συχνά απαιτείται νέος προσδιορισμός των στρατηγικών στόχων και αντικειμενικών σκοπών της Συμμαχίας, καθώς και προσαρμογή με τα νέα δεδομένα και απειλές. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, ότι τα τελευταία 14 χρόνια, το ΝΑΤΟ άλλαξε τρεις φορές τις δομές Διοικήσεως και Δυνάμεων του, με ότι αυτό συνεπάγεται.
Στην Σύνοδο λοιπόν, οι ηγέτες του ΝΑΤΟ, επανέλαβαν για άλλη μία φορά ότι η πόρτα της Συμμαχίας παραμένει ανοικτή και για τις άλλες χώρες τόσο των Δυτικών Βαλκανίων όσο και της ευρύτερης περιοχής, εφόσον βέβαια πληρούν τις προϋποθέσεις και τα σχετικά κριτήρια. Πάνω στο θέμα αυτό, έγινε σαφές ότι το ΝΑΤΟ δεν έχει ολοκληρώσει το έργο του στα Βαλκάνια, η σταθεροποιητική παρουσία των Νατοϊκών δυνάμεων στο Κόσσοβο συνεχίζει να κρίνεται αναγκαία, ενώ αναγνωρίζεται ο εποικοδομητικός ρόλος της Σερβίας στην επίτευξη κλίματος σταθερότητας στην περιοχή. Οι Ελληνικές θέσεις για τα Βαλκάνια, ακούστηκαν πάντως καθαρά για άλλη μία φορά από την Υπουργό Εξωτερικών κα Ντόρα Μπακογιάννη. Τόσο για την στήριξη της ευρωατλαντικής προοπτικής της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και του Μαυροβουνίου, όσο και για την υποστήριξη της Σερβίας στα βήματα που κάνει για να έλθει πλησιέστερα προς την Συμμαχία. Μάλιστα πρόσφατα η αντιπροσώπευση της Σερβίας στο ΝΑΤΟ αναβαθμίστηκε σε επίπεδο Πρέσβεως, κάτι που δεν πέρασε απαρατήρητο. Βεβαίως ετέθη και το θέμα της ένταξης στο ΝΑΤΟ της ΠΓΔΜ και επαναβεβαιώθηκε ότι χωρίς να λυθεί το ονοματολογικό δεν συζητείται η ένταξη της γειτονικής χώρας, θέση που συνάδει με τις Ελληνικές επιδιώξεις.
Επίσης η περιπετειώδης εκλογή του νέου Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, του Δανού Πρωθυπουργού Αντες Ράσμουσεν, ο οποίος θα διαδεχθεί την 1η Αυγούστου 2009, τον επί 5,5 χρόνια Γενικό Γραμματέα Ολλανδό Γιαπ Ντε Χόοπ Σέφερ, σημάδεψε την Σύνοδο Κορυφής, αφού ο Τούρκος Πρόεδρος Γκιούλ και Πρωθυπουργός Ταγίπ Ερτογάν έβαλαν αρχικά βέτο στην υποψηφιότητα, προφασιζόμενοι την προσβολή του Ισλαμικού κόσμου από τον Ράσμουσεν, ο οποίος «επέτρεψε» προ ετών να δημοσιευτούν στον δανέζικο τύπο γελοιογραφίες του Μωάμεθ. Βεβαίως οι τούρκοι ηγέτες με την κίνηση τους αυτή, δεν ήθελαν μόνον να ικανοποιήσουν τον Μουσουλμανικό κόσμο, αλλά να περάσουν και ένα μήνυμα στους Δανούς για την στάση τους στο κουρδικό ζήτημα που ταλανίζει την Άγκυρα. Πάντως ύστερα από παρέμβαση Ομπάμα η Τουρκία ήρε το βέτο κάτι που αναμενόταν, αφού ο Δανός Πρωθυπουργός ήταν «προτεινόμενος» και από τις ΗΠΑ. Ας μην λησμονούμε ότι η Δανία ακολουθούσε σχεδόν πάντα φιλονατοική παρά φιλοευρωπαϊκή πολιτική ιδίως στο επίπεδο της ασφάλειας και της αμυντικής πολιτικής. Να θυμίσουμε εδώ, ότι η προηγούμενη Ελληνική Προεδρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2003, ειδικά στον τομέα της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας, διήρκησε δύο εξάμηνα, αφού τότε η Δανία αρνήθηκε να παραλάβει την Προεδρία λόγω της καυτής ατζέντας που είχε να διαχειρισθεί (θέματα Berlin +, Ευρωστρατός, σχέσεις ΝΑΤΟ – Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμμετοχή Τουρκίας κλπ.).
Σημαντικό στοιχείο της Συνόδου ήταν η μετά από 43 χρόνια επιστροφή της Γαλλίας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, μία εξαιρετικά θετική εξέλιξη για την Ατλαντική Συμμαχία. Η επάνοδος της Γαλλίας τερματίζει την εποχή της «γαλλικής ιδιαιτερότητος» που επέβαλλε τότε ο Ντε Γκολ και ανοίγει νέο κεφάλαιο στην ιστορία του ΝΑΤΟ. Ως εξέλιξη μπορεί να θεωρηθεί θετική και για τα Εθνικά μας Συμφέροντα αφού σε πλείστες όσες περιπτώσεις κατά τις συζητήσεις στρατιωτικών και επιχειρησιακών νατοικών κειμένων οι Ελληνικές θέσεις συνέπιπταν με τις Γαλλικές, ιδίως σε σχέση με την Τουρκία αλλά και τις σχέσεις ΝΑΤΟ – Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά επειδή η Γαλλία δεν συμμετείχε στο Στρατιωτικό σκέλος οι Γάλλοι επιτελείς και διπλωμάτες αποχωρούσαν των συζητήσεων και η χώρα μας έμενε ενίοτε απελπιστικά μόνη.
Το «άρωμα Ομπάμα» λοιπόν ήταν αυτό που συζητήθηκε περισσότερο από τις γενικές διατυπώσεις των συμφωνηθέντων. Διαφοροποιούμενος πλήρως από τον αλαζόνα προκάτοχο του Τζώρτζ Μπούς, εμφανίστηκε πιο συγκαταβατικός, πιο διαλλακτικός, πιο απλός, μίλησε για ένα κόσμο χωρίς πυρηνικά, έριξε γέφυρες στην Ρωσία και παρουσιάστηκε λιγότερο ως «αφεντικό» και περισσότερο ως σύμμαχος – εταίρος. Πάντως τα περισσότερα κείμενα που υπέγραψαν οι Αρχηγοί Κρατών και Κυβερνήσεων, είχαν συζητηθεί και σχεδόν συμφωνηθεί μήνες πριν. Ήταν δηλαδή, τουλάχιστον στις βασικές γραμμές τους, έργο που καθοδηγήθηκε από την κυβέρνηση του Τζώρτζ Μπούς. Θέματα όπως η απειλή της τρομοκρατίας, η ασφάλεια και σταθερότητα, η ενεργειακή ασφάλεια, το περιβάλλον, η ασφάλεια στο διαδίκτυο κλπ ήταν στην Ημερήσια Διάταξη.
Σημαντικές ήταν οι αποφάσεις των Ηγετών, για έναν πιο αναβαθμισμένο ρόλο της Συμμαχίας στο Αφγανιστάν τόσο στο στρατιωτικό όσο στο πολιτικό, διπλωματικό και οικονομικό τομέα. Λίαν ενδιαφέρουσα ήταν η παρουσίαση της νέας στρατηγικής των ΗΠΑ για το Αφγανιστάν που ανέλυσε ο αμερικανός Πρόεδρος, αναδεικνύοντας το τρίπτυχο ασφάλεια = εκπαίδευση = ανάπτυξη, στρατηγική που έγινε ασμένως αποδεκτή και επικροτήθηκε από τους Συμμάχους. Συγκεκριμένα, ο κ. Ομπάμα αναφέρθηκε στην ανάγκη ενίσχυσης των μη στρατιωτικών δράσεων στο Αφγανιστάν, στην αύξηση της αμερικανικής οικονομικής συνεισφοράς προς την χώρα, στην σημαντική παρουσία των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων τόσο στο νότο όσο και στο ανατολικό τμήμα της χώρας που είναι και τα πιο επικίνδυνα, καθώς και στην περαιτέρω ενίσχυση των αμερικανικών δυνάμεων ενόψει των αφγανικών εκλογών της 20ης Αυγούστου 2009. Επίσης υπογράμμισε την ανάγκη εντατικοποίησης των προσπαθειών για την εκπαίδευση των Ενόπλων Δυνάμεων και της Αστυνομίας της χώρας και την διεύρυνση του Ταμείου Αρωγής για την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό του Εθνικού Αφγανικού Στρατού. Τέλος και παρότι δεν συνιστά νατοϊκή αποστολή, μίλησε για ενιαία προσέγγιση του Αφγανιστάν και του Πακιστάν, προαναγγέλλοντας ενίσχυση της οικονομικής συνδρομής των ΗΠΑ προς το Πακιστάν.
Με βάση λοιπόν την στρατηγική αυτή, οι νατοϊκοί Ηγέτες, χαρακτήρισαν την με απόφαση του ΟΗΕ, Διεθνή Αποστολή Ασφαλείας στο Αφγανιστάν (ISAF), ως βασική προτεραιότητα της Συμμαχίας και αποφάσισαν ενίσχυση της βοήθειας στον τομέα της εκπαίδευσης των Αφγανικών Ενόπλων Δυνάμεων και της Αφγανικής Αστυνομίας, περισσότερα κονδύλια για την ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν και πιο έντονες διπλωματικές προσπάθειες για συνεργασία της Καμπούλ με τις όμορες χώρες και κυρίως με το Πακιστάν. Επίσης οι επερχόμενες Αφγανικές εκλογές και οι αποσταθεροποιητικές τάσεις που αυτές ενδεχομένως δημιουργούν, προβάλλουν την ανάγκη για περισσότερη βοήθεια προκειμένου να διευκολυνθεί η εκλογική διαδικασία. Επί του θέματος αυτού ο Έλλην Πρωθυπουργός παρουσίασε την επιτυχία της χώρας μας, ως προεδρεύουσας του ΟΑΣΕ, να αποστείλει ο Οργανισμός ειδική υποστηρικτική ομάδα στο Αφγανιστάν για την υποστήριξη των εκλογών.
Με άλλα λόγια οι χώρες μέλη του ΝΑΤΟ κλήθηκαν να αναβαθμίσουν την συνεισφορά τους στην πολύπαθη αυτή χώρα και ανταποκρίθηκαν θετικά. Συνακόλουθα και η σημαντική ελληνική παρουσία θα ενισχυθεί ακόμη περισσότερο αλλά όχι στον καθαυτό στρατιωτικό τομέα. Συγκεκριμένα εκτός από το Τάγμα Μηχανικού που ουσιαστικά διαθέτουμε στην ISAF όλα αυτά τα χρόνια, θα ενισχύσουμε την Ελληνική ομάδα στρατιωτικών εκπαιδευτών με επιπλέον άτομα, το προσωπικό του αεροδρομίου της Καμπούλ και θα βοηθήσουμε στην χρηματοδότηση αναπτυξιακών έργων των Ομάδων Ανασυγκρότησης (ΠΡΤ) του Αφγανιστάν. Πάντως, άλλες σύμμαχες χώρες συνεισέφεραν σημαντικά, όπως η Ιταλία που θα διαθέσει επιπλέον δύναμη 100 αστυνομικών και αριθμό ελικοπτέρων και αεροσκαφών, η Ολλανδία με επιπλέον 100 άτομα και 10 εκ. Ευρώ, η Τουρκία με 100 εκ. Ευρώ για ασφαλτοστρώσεις, η Κροατία με 28 εκ. Ευρώ, η Νορβηγία με αντίστοιχο ποσό κλπ.
Αξίζει επίσης να αναφέρουμε την συζήτηση για το νέο Στρατηγικό Πλαίσιο που εκπονείται στο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες και το οποίο θα συμφωνηθεί στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής στην Πορτογαλία μετά από δύο χρόνια περίπου. Στρατηγικό πλαίσιο που θα δίνει τις κατευθύνσεις για τον νέο ρόλο του ΝΑΤΟ στην μετά Μπούς εποχή, ή σύμφωνα με την απόφαση: «για να προσδιορίσει τον μακροπρόθεσμο ρόλο του ΝΑΤΟ στο νέο περιβάλλον ασφαλείας όπως διαμορφώνεται τον 21ο αιώνα». Η εκπόνηση του Πλαισίου αυτού θα απασχολήσει επί μακρόν τους πολυάριθμους επιτελείς και διπλωμάτες του ΝΑΤΟ που, όπως προείπαμε, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, έχασε την αρχική του υπόσταση ως Αμυντικό Σύμφωνο. Να σημειώσουμε ότι από την δεκαετία του ’90 είναι το τρίτο Στρατηγικό Πλαίσιο που εκπονείται και το οποίο, θεωρώ, ότι θα ρυμουλκήσει μια σειρά νέων αλλαγών στις δομές Διοίκησης και Δυνάμεων της Συμμαχίας. Αλλαγές που μπορούμε να εκμεταλλευτούμε από Εθνικής απόψεως σε αντίθεση με τις αλλαγές του 2003, που η χώρα μας έχασε σημαντικές δομές, σε σχέση με την Τουρκία. Να θυμίσουμε εδώ ότι η «περιοχή ευθύνης» του ΝΑΤΟ, δηλαδή η περιοχή που θα μπορούσε να αναπτύξει και να διατηρήσει στρατιωτικές δυνάμεις, αν βεβαίως η αποστολή εξυπηρετούσε τους σκοπούς της Συμμαχίας, καλύπτει ουσιαστικά ολόκληρο τον πλανήτη. Η απόφαση φυσικά για την οποιαδήποτε αποστολή, το επιχειρησιακό της σχέδιο (ΟΡLΑΝ) κλπ, απαιτεί την σύμφωνη γνώμη όλων των κρατών μελών και υπό αυτό το πρίσμα υπάρχουν αρκετές δικλείδες ασφαλείας.
Εν κατακλείδι, η Σύνοδος Κορυφής των εξηκοστών γενεθλίων της Συμμαχίας, αν και δεν έβγαλε την μεγάλη είδηση, άφησε μια αίσθηση αισιοδοξίας στους Ευρωπαίους συμμάχους, αφού ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ φάνηκε πιο συνεργάσιμος και παρουσίασε ένα διαφορετικό προφίλ από τον προκάτοχο του, οι σχέσεις με την Ρωσία βαίνουν βελτιούμενες και «επιτέλους» η Γαλλία επανήλθε στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, κάτι που εξυπηρετεί σε κάποιο βαθμό και την χώρα μας. Ο ρόλος της Συμμαχίας παραμένει σημαντικός στο παγκόσμιο γίγνεσθαι και τουλάχιστον στον τομέα της αμυντικής πολιτικής και ασφάλειας απέχει μακράν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όσο για το Αφγανιστάν η Συμμαχία θα εμπλακεί ακόμη περισσότερο παρότι ο Αμερικανός Πρόεδρος μίλησε για μία αποστολή με αρχή και τέλος. Τα κράτη μέλη, παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση, καλούνται αφενός να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη, αφετέρου δε να αυξήσουν τις συνεισφορές τους σε έμψυχο και άψυχο υλικό και μέσα. Τέλος στα Βαλκάνια η παρουσία του ΝΑΤΟ θα παραμείνει ισχυρή και για τα επόμενα χρόνια.
Με άλλα λόγια η περιπέτεια συνεχίζεται....
