Η ομιλία του Αριστοτέλη Κοσκινά, στην εκδήλωση για τη διαχείριση του νερού, με καλέσμενο τον κ. Μυλόπουλο.
Αμέσως μετά, ο Αριστοτέλης Κοσκινάς, μίλησε για το πρόβλημα ύδρευσης του νομού μας και τη λύση των φραγμάτων.
Παραθέτουμε ολόκληρη την ομιλία του.
ΦΡΑΓΜΑΤΑ: μία περιβαλλοντική αποτίμηση
«κοσκίνῳ ὕδωρ περιφέρεις»
Αρχαία παροιμία
Η εκκόλαψη του έργου «Ύδρευση Νήσου Κέρκυρας», του πιο μεγαλεπήβολου τοπικού έργου του καιρού μας, αποδείχτηκε μακρά: να σημειώσουμε εδώ, ότι η ανάθεση μελέτης ύδρευσης από τη ΔΕΥΑΚ χρονολογείται από το 1990, και ότι η αποφασιστικότερη καμπή επέρχεται το 1997, όταν η αρμοδιότητα και ο φάκελος του έργου μεταβιβάζονται με απόφαση της ΔΕΥΑΚ στο ΥΠΕΧΩΔΕ.
Εξάλλου, αν ανατρέξουμε στο πλούσιο ιστορικό των εν Κερκύρα «υδρευτικών» εγχειρημάτων, πρέπει να μνημονεύσουμε σαν αρχαιότερη αναφορά στη λύση των φραγμάτων, μία πρόταση Γάλλου αξιωματικού κατά τη διάρκεια του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, το σωτήριον έτος 1917.
Διέρευσαν, οπωσδήποτε, 2 δεκαετίες, ώσπου το έργο ανακοινώθηκε ότι ωριμάζει με την (πιο συζητημένη από το ίδιο το έργο) έγκρισή του από το ΥΠΕΧΩΔΕ – ενώ ταυτόχρονα διπλασιάστηκε το κόστος, που εκτοξεύεται (με προϋπόθεση την έγκριση εθνικών και κοινοτικών αρχών, και την αποφυγή προσκομμάτων) στα δυσθεώρητα 288 εκατομμύρια ευρώ.
Βασικά δεδομένα:
Πρώτον, ότι το πρόβλημα της ύδρευσης θεριεύει λόγω αύξησης του πληθυσμού και κατάχρησης του νερού. Κατά τους τεχνοκράτες το 2040 θα υδρεύονται συνολικά, κάτοικοι συν επισκέπτες, 260 χιλιάδες άνθρωποι τη περίοδο τουριστικής αιχμής. Το καταχρηστικό μοντέλο κατανάλωσης του νερού, παρά την αμελητέα άρδευση, «εξαντλεί» γοργά τους πόρους.
Δεύτερον, η θέση της Κέρκυρας στο γενικότερο πλαίσιο της διαχείρισης υδάτινων πόρων στην Ελλάδα. Με το Νόμο 1739/87 θεσμοθετήθηκε η διαίρεση της χώρας σε 14 «Υδατικά Διαμερίσματα» χωρίς να συγκροτηθεί διακριτό διαμέρισμα Ιονίων Νήσων, σύμφωνα με τη γεωγραφική-διοικητική και οικονομική πραγματικότητα. Σε αντίθεση με το Αιγαίο, στο Ιόνιο Πέλαγος το ενιαίο νησιωτικό συγκρότημα διασπάται. Τα νησιά προσκολλώνται τεχνητά στα ηπειρωτικά διαμερίσματα.
Τρίτον, τα θεμελιώδη υδρολογικά δεδομένα. Από πολυετή μελέτη για το εθνικό «Σχέδιο Διαχείρισης Υδατικών Πόρων» που δημοσιεύτηκε το 2003, προκύπτουν τα εξής:
® Ο ετήσιος όγκος βροχής στο σύνολο του Νομού Κέρκυρας εκτιμάται ότι ξεπερνά το ένα δισεκατομμύριο κυβικά μέτρα νερού. Στο 1/3 αυτού εξ ουρανού πελάγους, σχεδόν 400 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, υπολογίζεται ο όγκος επιφανειακής απορροής (που μπορούμε να δεσμεύσουμε με τα φράγματα).
® Έτσι οι τοπικές ετήσιες ανάγκες ύδρευσης (που εκτιμώνται το 2003 σε περίπου 10 εκατομμύρια κυβικά νερού) δεν ξεπερνούν το 2,5% της επιφανειακής απορροής, και το 1/100 του όγκου βροχής.
Τέταρτον, εσωτερικά, η Κέρκυρα κατανέμεται σε 24 μικρές υδρολογικές λεκάνες – λεκάνες απορροής μικρών ποτάμιων σχηματισμών. Ο μεγαλύτερος από τους νησιωτικούς ποταμούς είναι ο «Τυφλός» ή «Φόνισσα» στη περιοχή «Αγύρου» (βορειοδυτική Κέρκυρα).
Ας αναφερθούμε τώρα, συνοπτικά, στο προωθούμενο πρότζεκτ «Ύδρευση Νήσου Κέρκυρας».
Το έργο σχεδιάστηκε ώστε να εξυπηρετείται μόνιμος πληθυσμός 128 χιλιάδων, συν, μεσοσταθμικά, πληθυσμός επισκεπτών 47 χιλιάδων. Σταθμισμένος τουριστικός πληθυσμός 47 χιλιάδων ισοδυναμεί με 17,2 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις ετησίως – νούμερο, όπως αντιλαμβάνεστε, εξογκωμένο και εξωπραγματικό.
Το έργο, σημειωτέον, είναι αυστηρά υδρευτικό. Δεν προβλέπεται καμία αρδευτική χρήση.
Για τα πληθυσμιακά αυτά μεγέθη απαιτούνται, εκτιμάται, 16 εκατομμύρια κυβικά νερού, σύμφωνα με το παρακάτω «ισοζύγιο νερών» για το έτος 2040:
® Το 1/4, σχεδόν 4 εκατομμύρια κυβικά, από υφιστάμενες γεωτρήσεις – αν και, σημειωτέον, η μελέτη διατείνεται ότι αυτές καταργούνται, καθώς «ενοχοποιούνται» (λόγω υπεράντλησης) για την ανατροπή της οικολογικής ισορροπίας των υπογείων υδάτων και τη παρατηρούμενη υφαλμύρωση.
® Το 1/4 και πλέον, 4,6 εκατομμύρια κυβικά, από εργοστάσια αποσκλήρυνσης (μεγάλη, νέα μονάδα αποσκλήρυνσης στη Χρυσηίδα, συν μία μικρότερη στο Νεοχωράκι).
® Σχεδόν το 1/2 του απαιτούμενου όγκου νερού, δηλαδή 7,7 εκατομμύρια κυβικά, από 2+1 φράγματα-ταμιευτήρες που θα κατασκευαστούν στις θέσεις Μελισσούδι και Καλαμιώτισσα.
Το Φράγμα Μελισσούδι στο ομώνυμο ρέμα, με ύψος 50 μέτρων και μήκος στέψης 270 μέτρων, δημιουργεί έναν ταμιευτήρα 370 στρεμμάτων με χωρητικότητα 6,3 εκατομμύρια κυβικά. Μικρότερο φράγμα και σήραγγα εκτρέπουν το ρέμα Τρους από τους Κυπριανάδες στο Μελισσούδι.
Το Φράγμα Καλαμιώτισσας στο ρέμα Μεσογγής, με ύψος 25 μέτρα και μήκος στέψης 270 μέτρα, δημιουργεί ταμιευτήρα με 170 στρεμμάτων με χωρητικότητα 1,2 εκατομμύρια κυβικά.
Εκτός των φραγμάτων, κατασκευάζεται δίκτυο διανομής συνολικού μήκους 240 χιλιομέτρων, σε 2 σκέλη: το Κεντρονότιο Υδραγωγείο μήκους 150 χιλιομέτρων τροφοδοτεί τη πόλη και τις περιοχές Μέσης και Λευκίμμης˙ το Βόρειο Υδραγωγείο μήκους 90 χιλιομέτρων τροφοδοτεί τις περιοχές Αγύρου και Όρους.
Ειδικές μελέτες αφορούν στο Φορέα Διαχείρισης του συστήματος ύδρευσης και στο «Προσδιορισμό μέτρων εξοικονόμησης νερού περιλαμβανομένης της τιμολογιακής πολιτικής». Επισημαίνεται η ανάγκη διαχείρισης υγρών αποβλήτων (αστικών και ελαιοτριβείων) στις λεκάνες των φραγμάτων.
Να υπενθυμίσουμε εδώ, συγκριτικά, το «εναλλακτικό» σενάριο υδροδότησης από την ενδοχώρα: προτάθηκε ως «πανάκεια» (ήδη στη Μεταπολίτευση, και εμφατικά πιο πρόσφατα) η διοχέτευση στη Κέρκυρα νερού από τα αποθέματα της Αλβανίας και Ηπείρου με υποθαλάσσιο αγωγό.
Η υδροδότηση από την ενδοχώρα δεν συνιστά πραγματική εναλλακτική λύση. Προτάθηκε, κατά τους ίδιους τους υποστηρικτές της, ως επικουρική διασφάλιση, μία εφεδρεία της επάρκειας ύδατος. Στη πράξη η παροχέτευση Αλβανικού ή Ηπειρωτικού νερού προϋποθέτει προηγούμενη λειτουργία του συστήματος ύδρευσης (υδραγωγεία αλλά και φράγματα-ταμιευτήρες) που σήμερα προωθείται.
Βάσει των παραπάνω δεδομένων, και εν γνώσει των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η Θέση του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος μορφοποιείται ως εξής:
Εκκρεμμότητα παραμένει η ακριβής εκτίμηση των υδρευτικών αναγκών. Είναι υψηλή η απόκλιση μεταξύ πραγματικού-απογεγραμμένου πληθυσμού. Μόνο στο πολεοδομικό συγκρότημα της Κέρκυρας και τον ευρύτερο Δήμο Κερκυραίων, ο οποίος στην απογραφή του 2001 εμφανίζεται με πληθυσμό 40 χιλιάδων, η ΔΕΥΑΚ (δημοτική ύδρευση) εξυπηρετεί το 70% των καταναλωτών του Νομού, ισοδύναμο 70-80 χιλιάδων κατοίκων. Ίσως ο πραγματικός πληθυσμός της νήσου το 2001 κυμάνθηκε στις 120 χιλιάδες, και φτάσει τις 140 χιλιάδες το 2040. Η ύδρευση τέτοιου πληθυσμού θα απαιτήσει 11 εκατομμύρια κυβικά.
Από την άλλη, αν οι αφίξεις σταθεροποιηθούν σε επίπεδα περί το 1 εκατομμύριο, και ο λόγος διανυκτερεύσεων-αφίξεων της δεκαετίας του 1990 διπλασιαστεί, προκύπτει σύνολο διανυκτερεύσεων της τάξεως των 5 εκατομμυρίων, που απαιτεί τη διάθεση επιπλέον 1,5 εκατομμυρίων κυβικών.
Προκύπτει έτσι πλεόνασμα του «ισοζυγίου υδάτων» της τάξεως των 3,5 εκατομμυρίων κυβικών ετησίως, που μπορεί να αξιοποιηθεί για την άμβλυνση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Για το ζήτημα της υδροδότησης από την ενδοχώρα. Όπως στη Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Κέρκυρας τάσσεται και για την ύδρευση κατά των προσεγγίσεων που μετατοπίζουν το πρόβλημα στην ενδοχώρα, και διαιωνίζουν μία αμφίπλευρη, νοσηρή εξάρτηση:
® Αφενός μεν της νήσου, και μίας αλόγιστα διογκούμενης νησιωτικής οικονομίας τουριστικών υπηρεσιών, από τα αποθέματα της ηπειρωτικής ενδοχώρας (για όσο καιρό διατίθενται).
® Αφετέρου, της ίδιας της ενδοχώρας, από οικονομικά ανταλλάγματα που υπαινίσσεται η έμμεση συμμετοχή στο κύκλωμα της νησιωτικής τουριστικής οικονομίας – με αντίτιμο την υπεράντληση και μελλοντική υποβάθμιση των ενδοχώριων φυσικών πόρων.
Σε μελλοντικά μοντέλα βιώσιμης νησιωτικής οικονομίας, οι αμφίδρομες εξαρτήσεις πρέπει να αντιμετωπιστούν με διάθεση διατοπικής αλληλεγγύης, και με όρους επικουρικότητας – όταν δηλαδή είναι βλαπτική ή ανεπαρκής κάθε εναλλακτική λύση που προάγει τη νησιωτική αυτάρκεια.
Στην ουσία του θέματος – τη περιβαλλοντική αποτίμηση του έργου των Φραγμάτων.
[1]
Ο Σύλλογος ανησυχεί για την αιχμαλωσία του Τυφλοπόταμου, του σημαντικότερου ποτάμιου σχηματισμού της νήσου. Με επιφύλαξη προσεγγίζουμε και τη περίπτωση του εξίσου σημαντικού Μεσογγή στο νότο. Πράγματι τηρούνται όλες οι νοητές προφυλάξεις – αλλά πάντα μιλάμε για επιλογές υψηλού περιβαλλοντικού ρίσκου. Η απάντληση 7,7 εκατομμυρίων κυβικών νερού από τις 2 υδρολογικές λεκάνες ίσως κυοφορεί μεταβολές στις τοπικές οικολογίες.
[2]
Από την άλλη πλευρά, επισημαίνουμε ότι τέτοιες αλλαγές μπορούν να αποβούν θετικές, π.χ. με τη δημιουργία νέων υδρότοπων και καταφυγίων άγριας ζωής στις τεχνητές λίμνες.
[3]
Μεσοπρόθεσμα, η κατασκευή (και όχι βεβαίως, η συζήτηση περί κατασκευής) του έργου υπό τη συνοπτική ονομασία «Ύδρευση Κέρκυρας» επιβάλλεται εξαιτίας πιεστικών, ανθρώπινων αναγκών.
[4]
Επουδενί δεν πρέπει να υποτιμήσουμε την ενοποίηση του νησιωτικού υδρευτικού δικτύου (συνολικού μήκους 240 χιλιομέτρων), ως πολύτιμο εργαλείο για την ορθή εφαρμογή της αρχής της «επικουρικότητας», που τοποθετεί το ζήτημα σε επίπεδο ενιαίας νησιωτικής διαχείρισης.
Επιμέρους-διορθωτικές αντιπροτάσεις του Συλλόγου Περιβάλλοντος:
® Τροποποίηση των μελετών των φραγμάτων για παροχέτευση νερού στα κατάντη όχι μονό μετά, αλλά και κατά τη διάρκεια της κατασκευής και πλήρωσης των ταμιευτήρων.
Άτυπη σχετική δέσμευση έχει ήδη αναληφθεί από το ΥΠΕΧΩΔΕ (Δ/νση Περιβάλλοντος και Δ/νση Έργων Ύδρευσης και Αποχέτευσης), μετά από παράσταση του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος.
® Ο Σύλλογος εκτιμά ότι, χωρίς να εμποδιστεί η κατασκευή των έργων, είναι εφικτή μία πιο πλουραλιστική αξιοποίηση των τοπικών πόρων με περιορισμό της απάντλησης των υδρολογικών λεκανών Τυφλοπόταμου και Μεσογγή (εφόσον το δίκτυο ενοποιείται). Συζητήσιμη και η αύξηση της αφαλάτωσης στο ισοζύγιο νερών, με δέουσα διαχείριση των αποβλήτων.
® Τονίζουμε με έμφαση τη προσπάθεια που μένει να καταβληθεί για να ελεγχθεί η υπερκατανάλωση νερού από το πληθυσμό. Εκκρεμμεί, σημειώνουμε, η επεξεργασία κατάλληλης τιμολογιακής πολιτικής.
Κλείνω με μία απολύτως κρίσιμη επιφύλαξη:
Η συναίνεση για τα υδρευτικά έργα, προϋποθέτει απόλυτο και αδιάπτωτο δημόσιο έλεγχο στη διαχείρισή τους. Στρατηγικές που ξεπερνούν την ανταποδοτική λειτουργία, και προάγουν (έστω και με δημόσιο μανδύα) τη κερδοσκοπική αξιοποίηση, θα μας βρουν πολέμιους. Το νερό είναι αδιαπραγμάτευτο δημόσιο αγαθό, κοινή περιουσία του Κερκυραϊκού λαού και κοινή οικολογική ευθύνη των Κερκυραίων πολιτών.
Σας ευχαριστώ
Δείτε την εισήγηση στη διεύθυνση: http://www.corfutopia.gr/showArticle.asp?id=696
